1. BÜYÜK HARFLERİN KULLANILDIĞI YERLER

» Cümleler büyük harfle başlar.

» Cümle içinde başkasından aktarılan ve tırnak içine alınan cümleler büyük harfle başlar.

» İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar. Ancak iki noktadan sonra cümle niteliğinde olmayan örnekler sıralandığında bu örnekler büyük harfle başlamaz.

» Dizeler genellikle büyük harfle başlar.

» Özel adlar büyük harfle başlar.

» Kişi adları ve soyadları büyük harfle başlar.

» Takma adlar da büyük harfle başlar.

» Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı sözleri, unvanlar, lakaplar, meslek ve rütbe adları büyük harfle başlar.

» Hayvanlara verilen özel adlar büyük harfle başlar.

» Akrabalık bildiren sözcükler büyük harfle başlamaz.

» Akrabalık bildiren sözcükler başa geldiğinde veya lakap yerine kullanıldığında büyük harfle başlar.

» Hitap kelimeleri büyük harfle başlar.

» Saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam, mevki, unvan bildiren kelimeler büyük harfle başlar.

» Cümle içinde özel adın yerine kullanılan makam veya unvan sözleri büyük harfle başlar.

» Millet, boy, oymak adları büyük harfle başlar.

» Dil ve Lehçe adları büyük harfle başlar.

» Devlet adları büyük harfle başlar.

» Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını bildiren sözcükler büyük harfle başlar.

» Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar büyük harfle başlar.

NOT: “Tanrı, Allah, İlah” sözleri özel ad olarak kullanılmadıklarında küçük harfle başlar.

» Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar.

NOT: Dünya, güneş, ay sözcükleri gezegen anlamı dışında kullanıldığında küçük harfle başlar.

» Yer adları (kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt vb.) büyük harfle başlar.

NOT: Yer-yön bildiren (doğu ,batı,güney,kuzey,orta…) sözcükler, tek başına ya da özel isimden sonra kullanıldıklarında küçük harfle,özel isimden önce kullanıldıklarında büyük harfle başlar.

NOT: Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen “mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak” kelimeleri büyük harfle başlar.

NOT: Özel ada dâhil olmayıp tamlama kuran şehir, il, ilçe, belde, köy vb. sözler küçük harfle başlar.

» Yer adlarında ilk addan sonra gelen deniz, nehir, göl, dağ, boğaz vb. tür bildiren ikinci adlar büyük harfle başlar.

» “Saray, köşk, han, kale, köprü, kule, anıt vb.” yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar.

» Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğunda, yer adının ilk harfi büyük yazılır.

» Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her sözcüğü büyük harfle başlar.

» Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar.

» Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, beste vb.) her sözcüğü büyük harfle başlar.

NOT: Özel ada dâhil olmayan “gazete, dergi, tablo vb.” sözcükler büyük harfle başlamaz.

» Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar.

» Ulusal, resmî ve dinî bayramlarla anma ve kutlama günlerinin adları büyük harfle başlar.

» Kurultay, bilgi şöleni, çalıştay, açık oturum vb. toplantıların adlarında her kelimenin ilk harfi büyük yazılır.

» Özel adlardan türetilen bütün kelimeler büyük harfle başlar.

NOT: Özel ad kendi anlamı dışında yeni bir anlam kazanmışsa büyük harfle başlamaz.

NOT: Para birimleri büyük harfle başlamaz.

NOT: Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz.

» Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar.

NOT: Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün adları büyük harfle başlamaz.

» Tabela, levha ve levha niteliğindeki yazılarda geçen kelimeler büyük harfle başlar.

» Kitap, bildiri, makale vb.nde ana başlıktaki kelimelerin tamamı, alt başlıktaki kelimelerin ise yalnızca ilk harfleri büyük olarak yazılır.

» Kitap, dergi vb.nde bulunan resim, çizelge, tablo vb.nin altında yer alan açıklayıcı yazılar büyük harfle başlar. Açıklayıcı yazı, cümle niteliğinde değilse sonuna nokta konmaz.

2. SAYILARIN YAZIMI

» Sayılar metin içerisinde yazıyla yazılır.

» Saat, para tutarı, ölçü, istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kullanılır.

NOT: Saat ve dakikalar metin içinde yazıyla da yazılabilir.

» Birden fazla sözcükten oluşan sayılar ayrı yazılır.

» Para ile ilgili işlemler ve senet, çek vb. ticarî belgelerde geçen sayılar bitişik yazılır. Buradaki amaç belgenin üzerinde sonradan değişiklik veya ekleme yapılamasını önlemektir.

» Dört veya daha çok basamaklı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve aralarına nokta konur.

» Dört veya daha çok basamaklı sayıların kolay okunabilmesi amacıyla içinde geçen “bin, milyon, milyar ve trilyon” sözleri harfle yazılabilir.

» Sayılarda kesirler virgülle ayrılır.

» Sıra sayıları yazıyla ve rakamla gösterilebilir. Rakamla gösterilmesi durumunda ya rakamdan sonra bir nokta konur ya da rakamdan sonra kesme işareti konularak derece gösteren ek yazılır.

NOT: Sıra sayıları ekle gösterildiklerinde rakamdan sonra sadece kesme işareti ve ek yazılır, ayrıca nokta konmaz.

NOT: Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir.

NOT: Romen rakamları tarihî olaylarda, yüzyıllarda, hükümdar adlarında, tarihlerde ayların yazılışında, kitap ve dergi ciltlerinde, kitapların asıl bölümlerinden önceki sayfaların numaralandırılmasında, maddelerin sıralandırılmasında kullanılır.

3. BİRLEŞİK KELİMELERİN YAZIMI

3.1. BİTİŞİK YAZILAN BİRLEŞİK KELİMELER

» Ses düşmesine uğrayan bileşik sözcükler bitişik yazılır.

» “Et-“ ve “ol-“ yardımcı eylemleriyle birleşirken ses düşmesine veya ses türemesine uğrayan bileşik sözcükler bitişik yazılır.

» Sözcüklerden her ikisi veya ikincisi, birleşme sırasında benzetme yoluyla anlam değişmesine uğradığında bu tür birleşik sözcükler bitişik yazılır.

» “-a, -e, -ı, -i, -u, -ü” zarf-fiil ekleriyle “bilmek, vermek, kalmak, durmak, gelmek, görmek, yazmak” eylemleriyle yapılan fiiller bitişik yazılır.

» İkinci kelimesi “-an / -en, -r / -ar / -er / -ır / -ir, -maz / -mez, -mış / -miş” sıfat-fiil eklerini alarak kalıplaşan birleşik sözcükler bitişik yazılır.

» Bir veya iki öğesi çekimli fiil olan birleşik kelimeler bitişik yazılır.

» Bir veya iki öğesi emir kipiyle kurulan kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılır.

» İki veya daha çok sözcükten oluşmuş Türkçe yer adları bitişik yazılır.

» Şehir, kent, köy, mahalle, dağ, tepe, deniz, göl, ırmak, su vb. sözcüklerle kurulmuş sıfat tamlaması ve belirtisiz ad tamlaması kalıbındaki yer adları bitişik yazılır.

» Kişi adları ve unvanlarından oluşmuş mahalle, meydan, köy vb. yer ve kuruluş adlarında ise gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır.

» Ara yönleri belirten sözcükler bitişik yazılır.

» Somut olarak yer bildirmeyen “alt, üst, üzeri” sözlerinin sona getirilmesiyle oluşan birleşik sözcükler bitişik yazılır.

» Dilimizde her iki öğesi de asıl anlamını koruduğu hâlde yaygın bir biçimde gelenekleşmiş olarak bitişik yazılan sözcükler de vardır.

» Hane, name, zade kelimeleriyle oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.

NOT: “Eczahane, hastahane, pastahane, postahane” sözleri kullanımdaki yaygınlık dolayısıyla “eczane, hastane, pastane, postane” biçiminde yazılmaktadır.

3.2. AYRI YAZILAN BİRLEŞİK KELİMELER

» “Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak” yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller, ilk kelimesinde herhangi bir ses düşmesi veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır.

» Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğramayan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

» “-r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en” sıfat-fiil ekleriyle kurulan sıfat tamlaması yapısındaki birleşik kelimeler ayrı yazılır.

» “Renk” sözü veya renklerden birinin adıyla kurulmuş isim tamlaması yapısındaki renk adları ayrı yazılır.

» Rengin tonunu belirtmek üzere renkten önce kullanılan sıfatlar ayrı yazılır.

» Yer adlarında kullanılan “batı, doğu, güney, kuzey, güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu, aşağı, yukarı, orta, iç, yakın, uzak” kelimeleri ayrı yazılır.

» Kişi adlarından oluşmuş “mahalle, bulvar, cadde, sokak, ilçe, köy vb.” yer ve kuruluş adlarında, sondaki unvanlar hariç şahıs adları ayrı yazılır.

» “Dış, iç, sıra” sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.

» “Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çift” sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.

» İyi dilek, karşılama ve uğurlama sözleri ayrı yazılır.

NOT: “Günaydın, başsağlığı” sözleri istisnadır.

4. KISALTMALARIN YAZIMI

» Özel isimlerin kısaltması büyük harfle başlar ve sonuna nokta konur.

NOT: Noktalı kısaltmalara ek getirilecekse kelimenin okunuşu esas alınır. Ek, noktanın yanına yazılır.

» Birkaç sözcükten oluşan kurum, kuruluş adları, her sözcüğünün ilk harfi alınarak kısaltılır ve her harf büyük yazılır. Ayrıca bu kısaltmalar arasına nokta konmaz.

» Birkaç sözcükten oluşan kurum ve kuruluş adlarının kısaltmaları, kullanılan harflere göre okunur. Kısaltmaya ek getirildiğinde ek, kısaltmanın okunuşuna göre, kesme işareti ile ayrılarak yazılır.

» Bazı kısaltmalar küçük harfle yazılır ve kendilerinden sonra nokta konmaz.

» Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde sözcüğün okunuşu; büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır.

5. BAZI KELİME VE EKLERİN YAZIMI

5.1. “DE / DA” BAĞLACININ YAZIMI

» Bağlaç olan “da, de” ayrı yazılır. Kendisinden önceki sözcüğün son ünlüsüne bağlı olarak ünlü uyumlarına uyar. Cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamında bozulma olmaz.

» “Ya” sözüyle birlikte kullanılan da mutlaka ayrı yazılır.

NOT: Ayrı yazılan “da, de” hiçbir zaman “ta, te” biçiminde yazılmaz. “Da, de” bağlacını kendisinden önceki sözcükten kesme ile ayırmak da yanlıştır.

NOT: “Da, de” bağlacının bulunma durum eki olan “-da, -de, -ta, -te” ile hiçbir ilgisi yoktur. Bulunma durum eki getirildiği sözcüğe bitişik yazılır. Cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamında bozulma olur.

5.2. “Kİ” BAĞLACININ YAZIMI

» Bağlaç olan “ki” ayrı yazılır. Cümleden çıkarıldığında cümlede bozulma olmaz.

NOT: “Ki” bağlacı birkaç örnekte kalıplaşmış olduğu için bitişik yazılır. Bunları SOMBaHÇeMİ olarak kodlayabiliriz:

Sanki – Oysaki – Mademki – Belki –a- Halbuki – Çünkü –e- Meğerki – İllaki

5.3. “Mİ” SORU EKİNİN YAZIMI

» Soru eki olan “mi” ayrı yazılır ve kendisinden önceki sözcüğün son ünlüsüne bağlı olarak ünlü uyumlarına uyar.

» Soru ekinden sonra gelen ekler, bu ekle bitişik olarak yazılır.

» Bu ek sorudan başka görevlerde kullanıldığında da ayrı yazılır.

5.4. “NE… NE…” BAĞLACININ YAZIMI

» Bu bağlacın kullanıldığı cümlelerin yüklemi olumlu olmalıdır.

5.5. PEKİŞTİRMELERİN YAZIMI

» İlk hecenin sonuna “m,p,r,s” seslerinden birinin getirilmesiyle yapılan pekiştirmeler daima bitişik yazılır.

» Kimi kuralsız pekiştirmeler de bitişik yazılır.

» Sözcüğün ilk hecesinden özel olarak oluşturulan ikileme biçimindeki pekiştirmeler ayrı yazılır.

5.6. İKİLEMELERİN YAZIMI

» İkilemeler ayrı yazılır.

» İkilemeyi oluşturan sözcüklerin arasına herhangi bir noktalama işareti konulmaz.

» Sözcüğün ilk sesi yerine “m” sesi getirilerek yapılan ikilemeler daima ayrı yazılır.